Rouw is meer dan verdriet

Rouwen doen we allemaal, maar niet iedereen krijgt daar de ruimte voor. Regin Roco ziet dat mensen met een beperking vaak vergeten worden in hun verdriet. In haar atelier De Passiebloem maakt ze rouw zichtbaar met bloemen, creativiteit en oprechte aandacht.

Regin Roco

Regin Roco is rouwcoach bij haar eigen bedrijf ‘De Passiebloem’. Ze heeft een huisje in de polder. Met een atelier aan huis. In het atelier werkt ze met kinderen en met mensen met een verstandelijke beperking. Ze helpt hen bij rouw. Daarvoor gebruikt ze haar bloemen en creativiteit.

Waarom ben je dit werk gaan doen?

Ik heb lang gewerkt als peuterleidster en daarna twintig jaar in de gehandicaptenzorg. Daar heb ik gezien wat het doet als je niet gehoord wordt of niet gezien wordt. Als je in een instelling woont dan heb je vaak veel verschillende begeleiders. En iedereen heeft het druk.

Als je dan verdrietig bent, wordt dat niet altijd goed opgevangen. Ik vond het belangrijk om daar iets mee te doen. En mensen die een beperking hebben en rouwen, te helpen.

Wat is rouw eigenlijk?

Mensen denken vaak dat het bij rouw alleen gaat om verdriet als er iemand doodgegaan is. Maar als je in een instelling woont, heb je bijvoorbeeld ook de rouw dat je niet meer thuis kunt wonen. Je moet dan veel dingen missen. Zoals je eigen huis en je eigen spulletjes.

Dat doet natuurlijk heel veel. Rouw gaat dus over verlies. Allerlei verlies. Er is heel veel verlies in ons leven. Je kan je lievelingspopje verliezen en dan verdrietig zijn. Of je werk of je gezondheid. Het gaat over de gehechtheid aan iets wat je vervolgens moet missen. Daar heb je last van.

Het gaat om afscheid wat je van iets moet nemen. Als je zorg krijgt, zou je willen dat alle begeleiders daar ook rekening mee houden. Maar niet elk familielid of begeleider kan goede hulp bieden bij rouw. Daarom wil ik die steun bieden.

Hoe bied jij die steun?

Ik heb een huisje gekocht in de polder. En heb mijn eigen atelier aan huis. Het is ook toegankelijk gemaakt voor mensen met een rolstoel. Mijn atelier staat vol met spulletjes waarmee mensen kunnen werken. Allerlei creatieve materialen en bloemen.

Want ik ben ook florist en werk dus graag met bloemen. Mensen kunnen hier komen en dan gaan we kijken wat ze willen. Ze kunnen iets maken en tijdens het maken hun verhaal vertellen.

Wat gebeurt er als mensen die rouwen hun verhaal niet kunnen delen?

Mensen worden dan boos. Of raken in zichzelf gekeerd. En dan is het niet altijd duidelijk hoe dat komt. Zeker als ze om iets anders rouwen dan de dood. Dan is het weleens moeilijk om dat duidelijk te krijgen.

Daar is dus nog wel iets te halen om deze mensen beter te kunnen ondersteunen. Mensen zijn geneigd om iemand die rouwt te vermijden. Of dat ze mensen met een beperking weg willen houden van wat er gebeurt.

Wat doet dat met mensen als ze niet bij verlies betrokken worden?

Je ziet dat het dan lastiger voor mensen is om het verdriet te verwerken. Bijvoorbeeld als er iemand overleden is en ze geen onderdeel van het afscheid uit mogen maken. Of als gevoelens niet geuit mogen worden.

Ik heb ook een vrouw begeleid, die vertelde dat ze niet mocht huilen van haar moeder. Die sterfdag werd steeds lastiger. Dan kwam de datum eraan en werd ze onrustig. Want ze wist niet wat ze met haar gevoelens moest doen.

Wij praten daar samen over terwijl we iets maken in mijn atelier. Ik help haar daarbij en dan gaat ze meer ontspannen naar huis.

Regin: "Het is fijn om iets creatiefs met iemand te maken. Mensen willen vaak graag een vorm geven aan hun gevoel. Dan is de druk er een beetje af."

Wat kan familie en begeleiding, van iemand met een beperking, doen bij rouw?

Ik raad familie en begeleiders aan om mensen bij het afscheid te betrekken. Zelfs baby’s, of mensen die op dat niveau functioneren. Vertel hen wat er gebeurt en betrek ze erbij. Dat maakt voor mensen een verschil. Praat met elkaar, stel vragen, haal foto’s erbij.

Vertel dat je mag huilen als iemand dood is. En dat je iemand mag missen. Hoor mensen in hun verdriet. Blijf ernaar vragen.

Merk je dat een rouwproces bij mensen met een verstandelijke beperking anders verloopt?

De dood kan spannend zijn. Of juist interessant. Het is per persoon verschillend hoe iemand reageert als iemand doodgaat. Dat geldt natuurlijk voor iedereen. Of je nu wel of geen beperking hebt. Het is soms best puzzelen hoe je iemand helpt met rouw.

Het is fijn om iets creatiefs met iemand te maken. Mensen willen vaak graag een vorm geven aan hun gevoel. Dan is de druk er een beetje af. Tijdens het maken kan ik ze wat vragen stellen. Dan komen de verhalen. Het is vaak zo simpel. Rust en tijd hebben voor iemand is belangrijk.

En veiligheid is belangrijk. Wat mensen hier vertellen, vertel ik niet aan anderen.

Wat maken mensen voor dingen in je atelier?

Ik heb eens met een groep ouderen een bloemstuk gemaakt, waarbij ze allemaal een bloem in het stuk mochten zetten voor iemand die is overleden. En al die mensen, ook mensen die er nooit over spraken, vertelden over hun gevoel en herinneringen. De verhalen kwamen los.

Meestal werk ik met bloemen maar soms ook met andere materialen. Zo had ik ooit een jongentje die een tas vol keien meenam. Daar wilde hij iets mee maken. Dan moet ik soms wel even creatief denken. Maar dat gebruiken we dan natuurlijk wel.

Zijn mensen alleen verdrietig en boos bij rouw, of hebben ze ook andere gevoelens?

Je kan allerlei gevoelens hebben. Mensen worden soms ineens geconfronteerd met ziekte of dood. Dat heeft veel impact. Dat geeft soms ook angstige gevoelens. Ze denken; “Die is zomaar dood gegaan, dat kan mij misschien ook gebeuren”.

Hoe reageer je dan?

Bij angsten zeggen mensen vaak iets geruststellends. Zoals bij ziekte “Maak jij je maar geen zorgen” of “Komt wel goed hoor”. Dat is heel vaag. Want wat komt er goed? En wanneer dan? Dat kan niemand zeggen. Eigenlijk neem je iemand dan niet serieus.

Je zet dan de gevoelens van iemand aan de kant. Ik zeg liever; “Ik weet ook niet hoe het nu gaat. Dat kan ik niet want dat weet niemand”. Zo zeg ik het. Dan weten ze dat ze zich zorgen mogen maken. Je kunt beter eerlijk zijn. Neem mensen serieus, ook als mensen een beperking hebben.

Vertel hoe iets gaat, geef keuzes. Als er iemand doodgaat, stel dan vragen; ”Wil je mee naar de begrafenis? Zal ik naast je staan? Welke jurk wil je aan?”. Als ze het niet weten, geef dan opties. Geef bijvoorbeeld drie keuzes; “Wil jij je rode, groene of blauwe jurk aan?”

Als iemand eigen keuzes mag maken, help je mensen in een rouwproces. Dat draagt bij aan mens zijn, aan gehoord en gezien worden. Dan voelt iemand zich gesteund in zijn verdriet en is hij niet alleen.

En tegen mensen die in een rouwproces zitten, zeg ik; “Blijf erover praten. Het is niet gek als je boos of verdrietig bent. Ook al duurt het lang.”